امام هشتم حضرت رضا(ع) می فرماید:
"هرگاه حکمرانان دروغ بگویند باران بند می آید و هرگاه سلطان ستم کند دولت سست و بی اعتبار می گردد"(امالی المفید، ص310).
باران نماد نعمت نعمت الهی است و دروغ گویی حاکمان باعث سلب نعمت می شود. در متون دینی ما درباره دروغ چنان سخن رفته که گویی عملی بدتر از آن نیست. خداوند در آیات متعددی از قرآن مجید می فرماید که خداوند دروغگویان را دوست ندارد. امام عسکری(ع) می فرماید: "همه پلیدی ها در یک خانه نهاده شده و کلید آن، دروغ قرار داده شده است"(گزیده میزان الحکمة، ص670).
پیامبر خدا می فرماید: "دروغ به ناراستی و انحراف می کشاند و ناراستی و انحراف، به آتش رهنمون می شود"(کنزالعمال، ح8217). و می فرماید: "دروغ، روسیاهی می آورد" و "دروغ، روزی را کم می کند"(گزیده میزان الحکمه، ص671). امام علی می فرماید: "دروغ به نفاق می انجامد"(غررالحکم، ح1181). پیامبر خدا می فرماید: "برای دروغگویی، تو را همین بس که هرچه می شنوی بازگویی"(تنبیه الخواطر، ج2، ص122).
بنابراین اگر بدترین گناه و بزرگ ترین آن دروغ است، و اگر در جامعه ای حکمرانان آن دروغ بگویند و حکومتشان بر نا راستی استوار گشته باشد و اگر در جامعه ای دروغ و مکر و حیله و نا راستی شایع باشد به گونه ای که قبح آن از بین رفته باشد نعمت خداوند از چنین جامعه ای سلب می شود و باران رحمت او بند می آید.
درباره ستم و ستمگری و قبح آن نزد خدا و زیان و ضرر آن برای جامعه و حکومت در آیات و روایات سخن رفته است. در قرآن مجید آمده است که: "بی گمان ستمگران رستگار نمی شوند"(انعام/21؛ یوسف/23). پیامبر خدا می فرماید: "از ستم کردن بپرهیزید، که دل های شما را ویران می کند"(کنز العمال، ح7639). امام علی می فرماید: "ستمگری، قدم را می لغزاند، نعمت ها را سلب می کند و امت ها را به نابودی می کشاند"(غررالحکم، ح1734). و درباره نقش عدالت در استواری حکومت می فرماید: "هیچ عاملی چون عدالت دولت ها را استوار نمی کند"(غرر الحکم، ح9574). و می فرماید: "هر که حکومتش ستمگر باشد، دولتش زوال پذیرد" و می فرماید: "بدترین حکمرانان، کسی است که بی گناه از او بترسد"(غررالحکم، ح9574 و 8365 و 5687). نه تنها با حاکم ستمگر نباید همکاری کرد بلکه حتی نباید دست نیاز به سوی او دراز کرد. پیامبر(ص) می فرماید:
"هرکس به خاطر نیازی در برابر سلطان ستمگری خود را خفیف کند، همدم او در آتش باشد"(بحارالانوار، ح76، ص360).
و می فرماید: "هرکس به طمع چیزی، سلطان ستمگری را مدح کند و خود را در برابر او خوار و خفیف سازد، همنشین او در آتش خواهد بود"(امالی الصدوق، ص347).
پس حکومتی که در آنها این دو ویژگی دیده شود، یعنی دروغ و ستمگری، از بدترین حکومت هاست. اما حکومت حق و عدل، که قطعا از این دو صفت ناروا مبراست، در مقابل چه ویژگی هایی دارد؟ امام علی(ع) نقطه مقابل این دو ویژگی را در حکومت خود بیان می فرماید:
"بدانید حق شماست بر من که رازی را از شما نپوشانم مگر در جنگ و بدون رایزنی با شما کاری را نکنم مگر در حکم [شرعی] و حق شما را از موقع آن به تاخیر نیفکنم و در رساندن آن درنگ نکنم و همه شما را در حق یکسان و برابر دانم"(نهج البلاغه، نامه 50).
دروغ حکومت به معنای وارونه نشان دادن حقایق است. اما در حکومت حق علوی نه تنها حقایق وارونه جلوه داده نمی شود، بلکه آگاهی مردم نسبت به حقایق حق مسلم مردم تلقی می شود. امام می فرماید که این حق شما بر من است که همه چیز را با شما در میان بگذارم، البته غیر از اسرار جنگ که آن را نمی توان فاش کرد. البته حق مردم بالاتر از صرف آگاهی است. امام علی(ع) دو شان دارد؛ یکی بیان احکام خداوند و دیگر حکومت بر مردم و اجرای قوانین. امام می فرماید من در مورد اول، یعنی بیان حکم خدا، با شما مشورت نمی کنم. اما در رابطه با حکومت و اجرا هیچ عملی را بدون مشورت با شما انجام نمی دهم و این حقی است از شما به گردن من. ستم به معنای ضایع کردن حق است. در حکومت علوی نه تنها نباید حقی ضایع شود و نه تنها نباید بین شهروندان در حقوق تبعیضی باشد، بلکه دغدغه علی(ع) این است که نکند تاخیری در رساندن حق به حقدار صورت گیرد و این خود، ستم است.
باران نماد نعمت نعمت الهی است و دروغ گویی حاکمان باعث سلب نعمت می شود. در متون دینی ما درباره دروغ چنان سخن رفته که گویی عملی بدتر از آن نیست. خداوند در آیات متعددی از قرآن مجید می فرماید که خداوند دروغگویان را دوست ندارد. امام عسکری(ع) می فرماید: "همه پلیدی ها در یک خانه نهاده شده و کلید آن، دروغ قرار داده شده است"(گزیده میزان الحکمة، ص670).
پیامبر خدا می فرماید: "دروغ به ناراستی و انحراف می کشاند و ناراستی و انحراف، به آتش رهنمون می شود"(کنزالعمال، ح8217). و می فرماید: "دروغ، روسیاهی می آورد" و "دروغ، روزی را کم می کند"(گزیده میزان الحکمه، ص671). امام علی می فرماید: "دروغ به نفاق می انجامد"(غررالحکم، ح1181). پیامبر خدا می فرماید: "برای دروغگویی، تو را همین بس که هرچه می شنوی بازگویی"(تنبیه الخواطر، ج2، ص122).
بنابراین اگر بدترین گناه و بزرگ ترین آن دروغ است، و اگر در جامعه ای حکمرانان آن دروغ بگویند و حکومتشان بر نا راستی استوار گشته باشد و اگر در جامعه ای دروغ و مکر و حیله و نا راستی شایع باشد به گونه ای که قبح آن از بین رفته باشد نعمت خداوند از چنین جامعه ای سلب می شود و باران رحمت او بند می آید.
درباره ستم و ستمگری و قبح آن نزد خدا و زیان و ضرر آن برای جامعه و حکومت در آیات و روایات سخن رفته است. در قرآن مجید آمده است که: "بی گمان ستمگران رستگار نمی شوند"(انعام/21؛ یوسف/23). پیامبر خدا می فرماید: "از ستم کردن بپرهیزید، که دل های شما را ویران می کند"(کنز العمال، ح7639). امام علی می فرماید: "ستمگری، قدم را می لغزاند، نعمت ها را سلب می کند و امت ها را به نابودی می کشاند"(غررالحکم، ح1734). و درباره نقش عدالت در استواری حکومت می فرماید: "هیچ عاملی چون عدالت دولت ها را استوار نمی کند"(غرر الحکم، ح9574). و می فرماید: "هر که حکومتش ستمگر باشد، دولتش زوال پذیرد" و می فرماید: "بدترین حکمرانان، کسی است که بی گناه از او بترسد"(غررالحکم، ح9574 و 8365 و 5687). نه تنها با حاکم ستمگر نباید همکاری کرد بلکه حتی نباید دست نیاز به سوی او دراز کرد. پیامبر(ص) می فرماید:
"هرکس به خاطر نیازی در برابر سلطان ستمگری خود را خفیف کند، همدم او در آتش باشد"(بحارالانوار، ح76، ص360).
و می فرماید: "هرکس به طمع چیزی، سلطان ستمگری را مدح کند و خود را در برابر او خوار و خفیف سازد، همنشین او در آتش خواهد بود"(امالی الصدوق، ص347).
پس حکومتی که در آنها این دو ویژگی دیده شود، یعنی دروغ و ستمگری، از بدترین حکومت هاست. اما حکومت حق و عدل، که قطعا از این دو صفت ناروا مبراست، در مقابل چه ویژگی هایی دارد؟ امام علی(ع) نقطه مقابل این دو ویژگی را در حکومت خود بیان می فرماید:
"بدانید حق شماست بر من که رازی را از شما نپوشانم مگر در جنگ و بدون رایزنی با شما کاری را نکنم مگر در حکم [شرعی] و حق شما را از موقع آن به تاخیر نیفکنم و در رساندن آن درنگ نکنم و همه شما را در حق یکسان و برابر دانم"(نهج البلاغه، نامه 50).
دروغ حکومت به معنای وارونه نشان دادن حقایق است. اما در حکومت حق علوی نه تنها حقایق وارونه جلوه داده نمی شود، بلکه آگاهی مردم نسبت به حقایق حق مسلم مردم تلقی می شود. امام می فرماید که این حق شما بر من است که همه چیز را با شما در میان بگذارم، البته غیر از اسرار جنگ که آن را نمی توان فاش کرد. البته حق مردم بالاتر از صرف آگاهی است. امام علی(ع) دو شان دارد؛ یکی بیان احکام خداوند و دیگر حکومت بر مردم و اجرای قوانین. امام می فرماید من در مورد اول، یعنی بیان حکم خدا، با شما مشورت نمی کنم. اما در رابطه با حکومت و اجرا هیچ عملی را بدون مشورت با شما انجام نمی دهم و این حقی است از شما به گردن من. ستم به معنای ضایع کردن حق است. در حکومت علوی نه تنها نباید حقی ضایع شود و نه تنها نباید بین شهروندان در حقوق تبعیضی باشد، بلکه دغدغه علی(ع) این است که نکند تاخیری در رساندن حق به حقدار صورت گیرد و این خود، ستم است.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر