اهميت اخلاق در روز حسرت

«روز حسرت» عنوان يك سريال تلويزيون است كه يكي دو سال پيش در شب‌هاي ماه مبارك رمضان بعد از افطار از تلويزيون جمهوري اسلامي پخش شد. اين فيلم، كه براي اينجانب تا حدي جذاب و آموزنده بود، امسال نيز دوباره پخش شد و با ديدن صحنه‌هايي از آن به ياد جمله‌اي افتادم كه در صحنه‌اي از اين فيلم بيان شد و برايم ناخوشايند بود. داستان درباره جواني بود كه كار ناشايستي انجام داده بود و با اينكه خود او باعث شده بود همسرش قطع نخاع شود، و با اينكه همسرش تاكيد كرده بود كه آن جوان ازدواج مجدد كند، اما او مخفيانه ازدواج كرده بود و ...  

در صحنه‌اي از فيلم بين پدر و مادر اين جوان در رابطه با خطايي كه او مرتكب شده بحث است و پدر جوان به مادر او مي‌گويد بايد جوان را ببخشيم چون او «خلاف شرع كه نكرده، خلاف اخلاق كرده است».  

اين جمله آزار دهنده در واقع در فضاي فقه محور حوزه هاي علميه معمول و متعارف است و بدين طريق به فيلم راه يافته است. معناي اين سخن اين است كه براي دينداري، احكام فقهي مهم‌تر است و اخلاق از جايگاه پايين‌تري برخوردار است. از اين جهت اين سخن براي اينجانب آزار دهنده است كه به گمان من اخلاق در اسلام از جايگاهي بسيار مهم‌تر از احكام فقهي برخوردار است.  

خداوند وقتي در قرآن مجيد مي‌خواهد از پيامبرش تعريف كند اخلاق او را مي‌ستايد (قلم/4) و همين اخلاق نيكوي او را عامل موفقيت او به حساب مي‌آورد (آل عمران/159).  

پيامبر اسلام هدف رسالت خود را اخلاق مي‌داند و مي‌گويد «فقط و فقط براي اتمام مكارم اخلاق برانگيخته شدم» (كنزالعمال، ح5217؛ كيمياي سعادت، ج2، ص3) و مي‌فرمايد: «از مكارم اخلاق غفلت نكنيد چرا كه خدا مرا براي همين فرستاده است» (بحار الانوار، ج71، ص42). پيامبر اسلام دين را مساوي اخلاق نيكو مي‌شمارد (بحار الانوار، ج71، ص393؛ كيمياي سعادت، ج2، ص3). آن حضرت مي‌فرمايد: «از ميان مومنان ايمان كسي كامل‌تر است كه اخلاقش نيكوتر است» (بحار الانوار، ج71، ص389) و مي‌فرمايد برترين ايمان از كسي است كه اخلاقش نيكوتر است (محجة البيضاء، ج5، ص90)  

پيامبر اسلام در احاديثي نه تنها نجات و رستگاري را منوط به اخلاق نيكو مي‌شمارد بلكه تقدم اين بعد دين را بر ديگر ابعاد آن بيان مي‌كند. آن حضرت مي‌فرمايد: «خدا كسي را كه به او اخلاق نيكو و روي نيكو ارزاني داشته در آتش نمي‌افكند» (كيمياي سعادت، ج2، ص4؛ محجة البيضاء، ج5، ص90)  

و مي‌فرمايد: «بنده خدا به سبب اخلاق نيكويش در آخرت به بالاترين درجات و منازل مي‌رسد با اينكه از نظر عبادت ضعيف است» (كيمياي سعادت، ج2، ص4). و مي‌فرمايد: «اگر كسي همه عبادات را انجام دهد و بلكه دائما درحال نماز و روزه باشد و اخلاقش نيكو نباشد نجات نمي‌يابد و جايگاهش دوزخ است» (بحار الانوار، ج71، ص389) 
پس اخلاق در اسلام بر هر چيزي مقدم است و اينگونه نيست كه بتوان درباره جواني كه با بي‌اخلاقي خود همه عواطف و احساسات همسر خود را نابود كرده، چنين گفت كه خلاف شرع نكرده بلكه خلاف اخلاق كرده، و به اين وسيله از قباحت فعل او كاست. بلكه از آن جهت كه خلاف اخلاق كرده قبيح‌ترين عمل را مرتكب شده است.